ตับ ทุกคนมีจำกัดนะครับ และหน้าที่ของตับก็สำคัญมากๆ การดูแลรักษาสุขภาพตับให้แข็งแรงเป็นสิ่งจำเป็นสุดๆ ลองคิดสภาพไม่มีตับกรองของเสียออกให้ แปบเดียวก็ตายแล้วครับ กลับดาวภายใน 1 อาทิตย์เลยแหละ
ถ้าร่างกายคนเราไม่มี “ตับ” จะเกิดอะไรขึ้น?
น่าคิดนะครับคำถามนี้ สำหรับใครที่กินเหล้าหนักๆไม่มีการดูแลรักษาตับบอกเลยว่า ตับของเราทำหน้าที่ได้หนักมากครับ ถ้าเสียหายเฉียบพลัน = ชีวิตจบทันทีครับ สำคัญมากจริงๆ
ถ้าร่างกายไม่มีตับจะเกิดอะไรขึ้น?
ตับมีหน้าที่สำคัญมากมาย เช่น:
- กรองสารพิษในเลือด (รวมถึงแอลกอฮอล์ ยา ของเสียจากการย่อยอาหาร)
- ผลิตน้ำดี (bile) เพื่อช่วยย่อยไขมัน
- สังเคราะห์โปรตีนในเลือด เช่น อัลบูมิน และโปรตีนที่ช่วยให้เลือดแข็งตัว
- ควบคุมระดับน้ำตาล (เปลี่ยนกลูโคสเป็นไกลโคเจนเก็บไว้ และปล่อยเมื่อต้องใช้)
- สะสมวิตามินและแร่ธาตุ เช่น วิตามิน A, D, B12, เหล็ก
ถ้าตับ “หายไป” เลย = ระบบเหล่านี้ล้มละลายแบบเฉียบพลัน:
- เลือดจะเต็มไปด้วยของเสีย
- ร่างกายจะไม่สามารถย่อยไขมันได้ → ท้องเสียรุนแรง
- เลือดแข็งตัวไม่ได้ → มีเลือดออกง่าย / ภาวะเลือดออกในสมองหรือในลำไส้
- ภาวะสมองสับสนจากพิษในเลือด (hepatic encephalopathy)
- ระดับน้ำตาลในเลือดตกต่ำแบบอันตราย
- ไตเริ่มล้มเหลวตาม (hepatorenal syndrome)
เมื่อทุกอย่างเริ่มพังยังไงก็ไม่รอดครับ แถมไตมาพังไปด้วยหลังจากตับ คิดว่าจะรอดกันไหมครับ?
ถ้าตับ “หยุดทำงานทั้งหมด” (acute liver failure แบบสมบูรณ์)
- อาการรุนแรงจะเริ่มใน 1–2 วัน
- เสียชีวิตได้ภายใน 3–5 วัน ถ้าไม่มีการเปลี่ยนตับ (liver transplant)
- ผู้ป่วยจะหมดสติ → อวัยวะล้มเหลวหลายระบบ → เสียชีวิต
แต่อยากบอกว่า “ไม่มีอะไรสายเกินไป” ครับ สำหรับใครที่รู้ซึ้งถึงความสำคัญของตับแล้ว ตับก็พร้อมจะฟื้นฟูให้กลับมาแข็งแรงอีกครั้งได้ถ้าหากยังไม่เสียหายถาวรครับ
วิธีดูแลตับให้แข็งแรง (ทำได้ในชีวิตประจำวัน)
- เลี่ยงแอลกอฮอล์หรือลดให้ได้มากที่สุด
- เครื่องดื่มแอลกอฮอล์คือ ศัตรูหลักของตับ
- แม้ดื่มน้อยแต่ดื่มบ่อย → ตับต้องทำงานหนักสะสม
- ถ้าดื่มเป็นนิสัย → เพิ่มโอกาสเสี่ยง “ไขมันพอกตับ” และ “ตับแข็ง”
- กินอาหารที่ดีต่อตับ
- เลือกอาหารที่ช่วยลดภาระการทำงานของตับ เช่น:
- ผักใบเขียว (คะน้า, ผักโขม, บรอกโคลี)
- ผลไม้มีไฟเบอร์สูง (แอปเปิล, กล้วย, อะโวคาโด)
- ปลาทะเลไขมันดี (แซลมอน, ซาร์ดีน)
- กระเทียม, ขมิ้น, ชาเขียว (มีสารต้านอนุมูลอิสระช่วยตับ)
- ควบคุมน้ำหนัก ไม่ให้อ้วนเกิน
- ไขมันส่วนเกินจะไปสะสมที่ตับ (NAFLD: ไขมันพอกตับที่ไม่เกี่ยวกับแอลกอฮอล์)
- ลดคาร์โบไฮเดรตขัดสี เช่น ข้าวขาว ขนมหวาน น้ำอัดลม
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ
- วันละ 30 นาที ช่วยลดไขมันในร่างกายและในตับ
- กระตุ้นให้ตับขจัดไขมันและสารพิษได้ดีขึ้น
- ถ้านั่งกดหวยไว ก็ลองเปลี่ยนเป็นเดินกดก็จะดีมากกว่าครับ
- ดื่มน้ำสะอาดมากพอ
- ตับต้องใช้น้ำในการขจัดของเสีย
- แนะนำ 6–8 แก้วต่อวัน (หรือมากกว่านั้นถ้าออกกำลังกาย)
- หลีกเลี่ยงยาที่ส่งผลต่อตับ
- ยาแก้ปวดพาราเซตามอล (ถ้าเกินขนาด)
- อาหารเสริมที่ไม่ผ่าน อย. หรือกินหลายตัวซ้อนกันโดยไม่จำเป็น
- ยาสมุนไพรบางชนิด (เช่น สารบางตัวในเห็ดหลินจือ หรือสมุนไพรจีน) อาจมีพิษต่อตับถ้าใช้ผิดวิธี
- ตรวจสุขภาพตับทุกปี
- ตรวจ SGOT / SGPT / Ultrasound ตับ
- โดยเฉพาะถ้ามีพฤติกรรมเสี่ยง เช่น ดื่มแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่ เคยติดไวรัสตับอักเสบ B/C
- ฉีดวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบ B (และ A หากจำเป็น)
- ตับอักเสบเรื้อรังจากไวรัสเป็นต้นเหตุของมะเร็งตับในระยะยาว
- วัคซีนไวรัสตับ B เป็นเข็มพื้นฐานที่ควรมีไว้ตั้งแต่เด็ก (หากยังไม่เคยฉีดควรตรวจและฉีดให้ครบ)
เคล็ดลับเสริมการดูแลตับ
ถ้าอยากเน้นการ “ฟื้นฟูตับ” หรือรู้สึกว่าใช้งานตับหนัก (เช่น ดื่ม, พักผ่อนน้อย)
อาหารเสริมที่อาจช่วยได้ เช่น Milk Thistle (ซิลิมาริน), วิตามิน E, วิตามิน B-complex (แต่ควรปรึกษาแพทย์ก่อน)